Hepatitis B
KIMCHANG ZAWKA
HRIATNA

Hepatitis chu engnge ni?

“Hepatitis” chuan thin vung a kawk. Thin chu nunna tana pawimawh taksa bung hrang a ni a, chu chuan chakna a pe a, thisen a thlifim a, tin natna kai tur a do. Thin chu a vungin emaw a chhiatin, a hnathawhna lam chu a nghawng thei.1 Zu in nasat leh ruih te, damdawi thenkhat, leh damlohna thenkhat hian hepatitis an tichhuak thei. Mahse, hepatitis hi a tlangpuiin hrik/hri in a tichhuak ber.1

Hepatitis B chu engnge ni?

Hepatitis B chu thin natna na tak Hepatitis B hrik, a tawi zawnga HBV tia koh, atanga vei theih a ni.1

ACUTE HEPATITIS B tih chu hun rei lote chhung, hri (virus) a kai atanga thla 6 chhungah a thleng a. Hrikaina chu hi vawi leh khata nei na te chu na lo te atangin na taka natna hriltu tlem te chauh neiin emaw nei lo vin damdawi in mut luh tul thlengin na takin an awm thin.1

HEPATITIS B BENVAWN tih chu Hepatitis B hrik dam chhung neih hi a ni. Hepatitis B hrik kai nausen 90% in benvawn natna an nei. Chumi nena khaikhinin, puitling 5% ten Hepatitis B benvawn natna an nei ve bawk. Hun a reiin, Hepatitis B benvawn chuan heng hriselna lamah te hian harsatna a thlen thei, thin tha lo te, thinro te, thin cancer te thihna hial a thlen thei.1

INDIA RAM AH HIAN HEPATITIS B NATNA HI ENGTLUKA TLANGLAWN NGE NI?

Khawvel pumah, a tlangpui thuin mipui million 240 ten hepatitis B hrik (HBV) an kai. India hian a tlangpuiin HBV hrikai rate chu 3.0% a ni a, tribal mi te zingah hian a taidarh em em a ni. India ram mipui billion 1.25 aia tam te zingah hian mipui million 37 aia tam te chu HBV pu darhtu te an ni a, he HBV in harsatna a thlen hlawm lian tak siam tur hian tha an thawh a ni.2

Engin nge Hepatitis B thlen ni?

Hepatitis B hrik hian hepatitis B a thlen. Hepatitis B hrik hi hrikai damlo thisen, chi, emaw a taksa atanga chhuak thil dang te atanga kaichhawn a ni. Inkaichhawnna thlen theih dan te:3

  • Hepatitis B nei nu hrin nihin
  • Hrik kai damlo pakhat nen invenna tel lova hmeichhiat mipatna hmanin
  • He natna kai mi pakhat nen hriau emaw damdawi thil dang te inhman tawmin
  • Hrik kai mi pakhat tana an hman tawh hriau a inchhunin
  • Hrik kai mi pakhat tana an hman tawh hrik ilo laka tihthianghlim loh hmanrua, emaw hri leh natna hrik tihfai loh tea tattoo chhut emaw chhun emaw a nih chuan
  • Hrik kai mi pakhat thisen emaw a hliam ualau tak va deh in
  • Hrik kai mi pakhat inmehna, hanawhna, emaw kuttin hlehna te hman in

Hepatitis B Inkai natna hriltute chu engte nge ni?

Natna hrik taksaa a luh atanga damloh hma hian natna hrik te chuan inthlahpunna hun thla 1.5 atanga thla 6 chhung (a chawhrualin thla 4) a awm thin. Dinhmun duhawm lova din chhung (natna hrik kai atanga thla 6 hnu) ah chuan a tam ber te chuan natna lanchhuahna an eni loh pawhin nawmsam lohna em em an nei hran lo. HBV natna nasa tak, a awm a nih chuan hetiang hian a lang chhuak thin:4,5

Hepatitis B chu engtinnge enkawl anih?

Hepatitis B benvawn tawh te chu doctor te chuan chawlhahdam tur te, chawtha mamawh tawk te, thil tuilam te hriselna ngaipawimawh tur tein an fuih thin. Mi thenkhat te chu damdawi ina dahluh an ngai thin. Hepatitis B natna benvawn nei te nena cheng ho te chuan thin lam harsatna an ngaipawimawhin an endik fo thin tur a ni. Thin natna in nghawng a neih te tithanthu turin emaw inven nan enkawlna lak theih a ni.1

Tute nge Hepatitis B vei thei dinhmuna ding?3,4

Hepatitis B hrik kai hian hepatitis B a thlen. Hepatitis B hri hi hrikai damlo thisen, chi, emaw a taksa atanga chhuak thil dang te atangin a taidarh a ni. He natna inkaichhawn theih dan te3

  • Inchiu chi damdawi hmangtute
  • Thisen thlak damlo te
  • Hriselna lam enkawltu te leh vantlang himna thawktu pawl thisen khawih ngai thin te
  • HBV vei te nena mipat hmeihhiatna hmang thintu te
  • Mipa leh mipa inngai te
  • HBV vei nena chhungkaw khata cheng ho te
  • Hepatitis B vei tamna hmuna zin veivak thin te chuan an awmnaah hrik kai tipunlunin an tidarh thei

Hepatitis B ka vei tih engtin nge ka hriat ang?

Doctor ten hepatitis B natna chu, nangma hriselna lam thiltawn te leh chhungkua natna neih thin te, taksa endikna, leh thisen endikna te hmangin an endik ang. Hepatitis B i neih chuan, i doctor chuan i thin khauh khawng lam enna, ultrasound tha chi & thin tissue them laka endikna (liverbiopsy) ang chi endikna dang an la nei ang.3

Hepatitis B hi dan theih a ni em?

Aw. Hepatitis B dan theih dan chu hri danna inchiu a ni. Hepatitis B hri danna chu a tlangpuiin thla 6 chhunga indawta vawi 3 inchiu a ni. Heng indawt dan te hi khuareia inven nan a tul a ni.1

Nangmah ngei kha inentir rawh

Khawngaihin chhinchhiah ang che: I Doctor kha nangmah kaihruai tur chea tha ber a ni. He zirna lam lehkhabu tea chanchin hian i Doctor in a pek damdawi lam thurawn ai a awh lo. I hriselna lam dinhmunah zawh duh i neih chuan, i Doctor emaw hriselna lama enkawltu thiam tak kha zawt thin rawh.

Sawifiahna:

A chhung thu awm te hi Hepatitis lama chanchin hriattirna leh hriatzauna atan chauhva tihchuah mai an ni a. Eng thil kawhna leh/emaw mihring pathumna hnena link hian Mylan remtihpuina emaw intiamna emaw a siam lo. Heta chanchin ziah tel te hi a dik famkima a tharlam a ni tih tihchian nan nasa taka beihpui thlak a nih laiin, Mylan hian aiawhna a siam lo a, heta tel zawng zawng atanga chanchin semchhuah te dik famkimna lam thil ah mawhphurhna a la lova, chuvangin dik lo, hmaih emaw a hnu leh thil ah te mawhphurhna a nei lo – dan lam thil emaw thil dang emaw, heta chhawpchhuah chanchin hriattirna te hman avanga lo chhuak thilah, tichuan chutiang thil atanga dan mawhphurhna lo chhuak chu fiah takin a hnawl e. Helaia chanchin kimchang ziahluh te hi dik tak leh a thar ber ni thei tura tichiang turin theihtawp chhuah a ni. Mylan hian aiawhna emaw a chhung thu te a dik leh dik loh thu ah mawhphurhna a nei lova, tihsual emaw hmaih emaw dan lama mawhphurhna emaw, thil dang hemi kal tlanga thu kimchang pek chhuahna leh chutiang anga mawhpuh theihnaah mawh a phur lovang.

Khawngaihin Hepatitis chungchang a tam zawka hriat i duh chuan i doctor kha berawn rawh. I doctor kha nangmah kaihruai tur chea tha ber a ni. Heta chanchin chhawpchhuah hian i doctor pek che damdawi lam thurawn ai a awh lo

Thu lakna te:

  1. 1. CDC Hepatitis B – General Informations. Available from https://www.cdc.gov/hepatitis/hbv/pdfs/HepBGeneralFactSheet.pdf. Accessed on 25th July 2018.
  2. 2. Pankaj Puri et al. Tackling the Hepatitis B Disease Burden in India. J Clin Exp Hepatol. 2014 Dec; 4(4):312–319.Published online 2014 Dec 15. doi: 10.1016/.j.jceh.2014.12.004.
  3. 3. U.S. Department of health and Human services. SAN FRANCISCO DEPARTMENT OF PUBLIC HEALTH.DISEASE PREVENTION & CONTROL. Available from https://www.sfcdcp.org/infectious-diseases-a-to-z/d-to-k/hepatitis-b/. Accessed on 25th July 2018.
  4. 4. POPULATION HEALTH DIVISION. SAN FRANCISCO DEPARTMENT OF PUBLIC HEALTH.DISEASE PREVENTION & CONTROL. Available from https://sfcdcp.org/infectious-diseases-a-to-z/d-to-k/hepatitis-b/. Accessed on 25th July 2018.
  5. 5. Web.stanford.edu. (2018). Hep B Patient Ed. [online] Available at: http://web.stanford.edu/group/virus/hepadna/2004tansilvis/Patient%20Ed.htm. [Accessed 16 Aug. 2018]